Typów wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) znamy kilkaset; część to typy onkogenne – mogące modulować metabolizm i biologię zdrowej komórki na tyle, że zmienia się ona w nowotworową. Najbardziej onkogenne są dwa typy HPV: 16 i 18.
Test DNA HPV zamiast cytologii
Zwykle w testach mających wykryć obecność DNA wirusa onkogennego w materiale pobranym z szyjki macicy testujemy 14 typów wirusa mających największe znaczenie diagnostyczne z uwagi na silny związek między zmianami w nabłonku szyjki macicy a przetrwałym zakażeniem HPV. Zakażenie takie trwa dłużej niż 12-24 miesiące, a wirus nie tylko jest obecny w cytoplazmie komórki, ale też jego DNA wbudowane zostało w DNA ludzkie w komórkach nabłonka szyjki macicy. Kobieta z zakażeniem przetrwałym HPV jest w najwyższej grupie ryzyka rozwoju patologii w obrębie szyjki macicy.
Od dawna mamy możliwość testowania na obecność wirusa HPV w materiale komórkowym pobranym od kobiety z szyjki macicy w taki sam sposób, jak na wymaz cytologiczny. Na tym materiale można zrobić cytologię klasyczną i płynną, a po odwirowaniu komórek – oznaczyć DNA wirusa HPV. W Polsce testy te są dostępne od wielu lat – w niektórych ośrodkach z finansowaniem NFZ i w bardzo wielu ośrodkach prywatnych. Obecnie w naszym kraju trwa proces wdrażania diagnostyki molekularnej do identyfikacji wirusa HPV, która będzie – to już wiemy na pewno – opłacana w ramach usługi NFZ. Test DNA HPV, który zastąpi cytologię w profilaktyce raka szyjki macicy, jest bardziej wiarygodny i przydatny klinicznie. Cytologia będzie testem wtórnym; wykonywana będzie tylko u kobiet, które mają identyfikowane zakażenie wirusem HPV.
Profilaktyka i sprawna odporność przeciw HPV
W Polsce dostęp do leczenia raka szyjki macicy jest na poziomie światowym. Gdyby kobiety w Polsce między 25-60 rokiem życia wykonywały regularnie badania profilaktyczne – cytologię co 2 lata, a test DNA HPV na początku co 3 lata, później co 5 lat przy ujemnych wynikach, wykrywalibyśmy i rozpoznawalibyśmy nowotwory szyjki macicy na etapie nisko zaawansowanym. Takie zmiany da się skutecznie leczyć – za pomocą prostego zabiegu usunięcia fragmentu szyjki macicy (w przypadku stanu przednowotworowego, bo to jest celem profilaktyki). Jeżeli zostanie wykryty nowotwór, usunięty zostanie już duży fragment szyjki lub macica – kiedy nowotwór jest bardziej zaawansowany.
U kobiet, które rozpoczynają współżycie, zakażenie HPV jest powszechne, bo młode osoby zwykle często zmieniają partnerów. Jednak u zdrowych kobiet między 16-35. rokiem życia ich własny układ immunologiczny bardzo skutecznie eliminuje wirusa z organizmu – dotyczy to ok. 80% zakażonych młodych kobiet. Dbanie o dobrą sprawność odporności ma zasadnicze znaczenie dla usunięcia wirusa z organizmu z wykorzystaniem naturalnych mechanizmów biologicznych, bo walka z infekcją przetrwałą w celu jej likwidacji jest trudna i prawie niemożliwa jest skuteczna ingerencja medyczna w tym celu. Na rynku są dostępne preparaty wspomagające układ odpornościowy w eliminowaniu zakażeń HPV – stosowane dopochwowo (działanie miejscowe) czy w formie suplementów diety. Nie u każdego jednak wirus HPV usuwany jest z organizmu w wyniku działania naturalnych mechanizmów. Dzięki wiedzy zdobytej na temat szczepów wirusa HPV powstały szczepionki, które chronią przed skutkami zakażenia onkogennymi, ale też i nieonkogennymi, jak kłykciny kończyste. Są dedykowane osobom płci żeńskiej i męskiej, ze wskazaniem na żeńską, gdyż konsekwencje przetrwałego zakażenia wirusa HPV są znacznie poważniejsze dla kobiet niż mężczyzn.
