Leczenie białaczek w Polsce znajduje się dziś na bardzo wysokim poziomie – porównywalnym z tym, co oferują ośrodki zagraniczne, a nawet w pewnych obszarach jesteśmy awangardą. Z dumą mogę powiedzieć, że jako Polska Grupa ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych (PALG) mieliśmy istotny udział w tej zmianie. Od 50 lat budujemy wspólnotę ekspertów, tworzymy i wdrażamy protokoły terapeutyczne, prowadzimy badania kliniczne, a efekty naszej pracy mają realny wpływ na praktykę kliniczną – nie tylko w Polsce, ale i za granicą.
Początki PALG sięgają 1975 roku. Inicjatywa wyszła od kilku zaangażowanych hematologów, którzy chcieli skoordynować działania dotyczące leczenia ostrych białaczek. Leczenie było wówczas znacznie mniej skuteczne niż obecnie – pacjenci często słyszeli diagnozę jak wyrok. Dzięki zaangażowaniu środowiska już w pierwszej dekadzie udało się poprawić wyniki terapii. Z czasem grupa rozrosła się do 36 ośrodków, a nasze ambicje rosły – zaczęliśmy planować badania prospektywne, testując własne hipotezy dotyczące optymalizacji leczenia.
Moje pierwsze zetknięcie z działalnością PALG miało miejsce, gdy jako młody lekarz uczestniczyłem w badaniu PALG4-96. Dotyczyło ono ograniczania toksyczności chemioterapii poprzez zastosowanie czynnika wzrostu. To doświadczenie uświadomiło mi, jak ważne są dobrze zaprojektowane badania kliniczne. Później brałem udział w kolejnych projektach, a dziś mam zaszczyt kierować tą grupą.
Badania, które zmieniły światowe standardy
Wśród naszych najważniejszych osiągnięć warto wymienić badanie dotyczące ostrej białaczki szpikowej, w którym wykazaliśmy, że dodanie kladrybiny do standardowego schematu leczenia znacząco poprawia skuteczność terapii. Wyniki zostały opublikowane w Journal of Clinical Oncology i uwzględnione w międzynarodowych zaleceniach NCCN. To był moment, w którym nasze badania wpłynęły na światowe standardy.
Zajmowaliśmy się także innymi typami białaczek. W ostrej białaczce limfoblastycznej jako jedni z pierwszych na świecie udowodniliśmy znaczenie oceny minimalnej choroby resztkowej jako kluczowego czynnika prognostycznego. Wyniki badania PALG 4-2002 miały ogromne znaczenie – pomagają dziś decydować, którzy pacjenci kwalifikują się do transplantacji.
W przewlekłych białaczkach także odegraliśmy istotną rolę. Dzięki badaniom prof. Tadeusza Robaka kladrybina została uznana za skuteczną terapię w przewlekłej białaczce limfocytowej. W przewlekłej białaczce szpikowej z kolei przeprowadziliśmy pionierską analizę skuteczności generyków imatynibu, udowadniając ich równoważność z lekiem oryginalnym. To także było pierwsze takie badanie na świecie.
Dziś PALG to dobrze zorganizowana struktura. Pracujemy w sekcjach tematycznych – w zależności od rodzaju białaczki lub metody leczenia, jak np. transplantacje czy opieka wspomagająca. Każda sekcja ma swojego lidera i zespół ekspertów z różnych ośrodków w Polsce. Wspólnie opracowujemy nowe protokoły, pozyskujemy środki na badania i weryfikujemy hipotezy, które mają realny wpływ na życie pacjentów.
Współpracujemy także międzynarodowo. Białaczki to choroby rzadkie, dlatego konieczna jest kooperacja między wieloma ośrodkami. Przykładem jest badanie PALG AML1-2016, w którym brały udział wszystkie polskie ośrodki oraz partnerzy z Nowego Jorku. Jesteśmy również współautorami międzynarodowych zaleceń – ja sam opracowywałem wytyczne dotyczące ostrej białaczki limfoblastycznej, podobnie jak moi koledzy w odniesieniu do innych typów nowotworów.
PALG – Nowe badania i przyszłość
Pomysły na badania kliniczne rodzą się z codziennej praktyki i analizy potrzeb pacjentów. Gdy pojawia się nowy lek lub obiecująca kombinacja, staramy się to sprawdzić w warunkach klinicznych. Kluczowe jest uzyskanie finansowania – dziś mamy wsparcie Agencji Badań Medycznych, co pozwala prowadzić projekty profesjonalnie i bezpiecznie. Dysponujemy biurem w Instytucie Onkologii w Gliwicach, mamy wykwalifikowany personel i infrastrukturę do zarządzania badaniami na poziomie krajowym.
Aktualnie realizujemy m.in. projekt MAGIC, którego celem jest personalizacja leczenia ostrej białaczki szpikowej – dzielimy pacjentów na podgrupy genetyczne i dostosowujemy do nich odpowiednie schematy. W ostrej białaczce limfoblastycznej testujemy dwa różne przeciwciała monoklonalne, a w przewlekłej białaczce limfocytowej sprawdzamy, czy można skrócić czas terapii u pacjentów z bardzo dobrą odpowiedzią. Prowadzimy także prace nad badaniami w nowotworach mieloproliferacyjnych.
Jestem dumny, że PALG zyskał uznanie nie tylko w Polsce, ale i za granicą. To zasługa zaangażowania wszystkich członków grupy, ich wiedzy, doświadczenia i pasji. Po 50 latach możemy z pełnym przekonaniem powiedzieć: odcisnęliśmy swój ślad w historii medycyny – i nie zamierzamy na tym poprzestać.
