Coroczne, ginekologiczne badania USG połączone z cytologią to standard w dbaniu o zdrowie kobiet. Dzięki szerokiej dostępności ultrasonografii możemy wykrywać zmiany o bardzo małych wymiarach, jeszcze przed pojawieniem się niepokojących objawów.
Liczby rządzą światem, również tym medycznym. Rozpoczynając lekturę opracowania naukowego na temat określonej jednostki chorobowej z reguły już w pierwszym akapicie trafiamy na odniesienia do częstości jego występowania. Po co tak często używamy liczb w medycynie skoro nie odgrywają roli w leczeniu? To proste- aby lepiej przedstawić skalę analizowanego problemu. Z moich obserwacji wynika, że użycie zwrotu 1 na 10 000 czy 3% jest mało przekonywujące- zawsze zakładamy, że to nie my lub nasza rodzina będzie właśnie tym jednym przypadkiem, natomiast jeżeli te liczby przełożymy na swoje najbliższe otoczenie i zrozumiemy, że jest bardzo prawdopodobne, iż u kogoś z naszych bliskich rozpozna się chorobę to odbiór całego akapitu diametralnie się zmienia. Dlaczego o tym wspominam? Otóż bardzo wysoka częstość występowania mięśniaków macicy czy torbieli jajników sprawia, że na pewno znacie kobietę, która doświadczyła lub doświadczy w przyszłości podejrzenia łagodnego nowotworu narządu rodnego postawionego w trakcie badania USG.
Łagodny nowotwór definicja
Słowo „nowotwór” kojarzy nam się tylko z „rakiem” i bardzo złym rokowaniem. Paradoksalnie w naszym ciele w ciągu całego życia pojawia się wiele typów nowotworów łagodnych zlokalizowanych w różnych tkankach. Takimi zmianami mogą być znamiona na skórze czy tłuszczaki w tkance podskórnej. Według wiedzy medycznej i oceny histopatologicznej są to nowotwory łagodne, ponieważ stanowią skupiska nieprawidłowych komórek, które nie spełniają swojej funkcji. Natomiast główną różnicą pomiędzy nowotworem łagodnym, a nowotworem złośliwym (czyli rakiem) jest brak inwazji do otaczających tkanek i rozprzestrzeniania w postaci przerzutów. Skoro nowotwory łagodne zwykle nie zagrażają naszemu zdrowiu to czy jest sens je obserwować/ leczyć? Jak najbardziej jest- są ku temu co najmniej dwa powody. Po pierwsze, każda zmiana łagodna może podlegać transformacji w nowotwór złośliwy. Mimo tego, że zazwyczaj jest to ryzyko mniejsze niż 1% to zawsze należy o nim pamiętać podejmując decyzje w sprawie leczenia. Dopiero pobranie próbek i zbadanie ich pod mikroskopem pozwala nam na ostateczne rozpoznanie i wykluczenie procesu złośliwego. Po drugie, nowotwory łagodne z czasem mogą osiągać duże rozmiary i uciskać okoliczne tkanki przez co negatywnie wpływają na funkcjonowanie sąsiednich narządów oraz obniżają komfort życia.
Współcześnie, ultrasonografia jest szeroko dostępną, możliwie najmniej inwazyjną i powszechnie akceptowaną przez pacjentów metodą obrazowania, która w wielu przypadkach pozwala na wykrycie już bardzo małych zmian w obrębie narządów kobiecych (jeszcze na długo przed wystąpieniem objawów). Do najczęstszych, łagodnych nowotworów rozpoznawanych w trakcie profilaktycznych, ginekologicznych badań USG zaliczamy: mięśniaki macicy, torbiele jajników oraz polipy endometrialne (małe przypomnienie- badanie USG nie służy wykrywaniu raka szyjki macicy!).
Najczęstsze odchylenia w USG
Mięśniaki macicy to guzy zbudowane z nieprawidłowej mięśniówki znajdujące się w obrębie macicy. Ich liczba, rozmiary i lokalizacja mogą wpływać na stan zdrowia i powodować określone objawy: obfite miesiączki z anemią, trudności z zajściem w ciążę, dolegliwości bólowe w podbrzuszu i bolesne współżycie. Niektóre mięśniaki mogą osiągać średnicę nawet kilkunastu centymetrów, a macica objętość jak w II trymestrze ciąży! Szacuje się, że mięśniaki mogą dotyczyć nawet 30-40% kobiet w wieku rozrodczym, a biorąc pod uwagę objawy z jakimi się wiążą stanowią istotny problem społeczny. Szczęśliwie większość mięśniaków nie wymaga leczenia operacyjnego, a jedynie obserwacji w USG. To właśnie dzięki ocenie ultrasonograficznej możemy postawić diagnozę, ocenić wskazania oraz wybrać odpowiednią metodę leczenia (jeżeli jest konieczna).
Torbiele jajników to temat, którego prawdopodobnie nie wyczerpie nawet obszerna monografia. Najczęstszym rodzajem torbieli rozpoznawanych w USG są tzw. torbiele proste (zawierające płyn i związane z niskim prawdopodobieństwem procesu złośliwego). Często w opisach USG jamy brzusznej czy tomografii komputerowej znajdziemy opis torbieli o średnicy np. 28 mm. Warto pamiętać, że zmiany płynowe o wymiarach 20-30 mm w obrębie jajników u miesiączkujących kobiet to nic innego jak dojrzewające pechęrzyki jajnikowe lub zmiany czynnościowe, które znikają w trakcie kolejnych cykli! Z drugiej strony, realne wskazania do podjęcia leczenia operacyjnego w przypadku stwierdzenia torbieli pojawiają się jeżeli jej średnica przekracza 40 mm lub gdy podejrzewamy zmianę złośliwą (ze względu na znaczne rozmiary czy obecność kilku komór z elementami litymi). Niestety, podobnie jak w przypadku innych nowotworów łagodnych nie mamy możliwości, aby upewnić się, że dana torbiel jest tylko i wyłącznie zmianą niezłośliwą, dlatego jedynym sposobem, aby się o tym przekonać jest jej operacyjne usunięcie.
Polipy endometrialne to zmiany mniejszych rozmiarów niż mięśniaki macicy czy torbiele jajników, ale mogące dawać objawy takie jak nieprawidłowe krwawienia między miesiączkami czy niepłodność. Ich niewielkie rozmiary sprawiają, że aby postawić trafną diagnozę badanie USG powinno być wykonane w pierwszej fazie cyklu (najlepiej zaraz po zakończonej miesiączce)- inaczej narastające endometrium może maskować ich obecność. W porównaniu do wyżej opisywanych nowotworów łagodnych ich objawy są bardziej dyskretne, aczkolwiek diagnoza- najtrudniejsza. W przeciwieństwie do mięśniaków czy torbieli raczej zawsze decydujemy się na ich usunięcie- metoda z wyboru to histeroskopia zabiegowa.
Podsumowanie
Ze względu na wysoką częstość łagodnych nowotworów narządu rodnego oraz cykliczne przemiany w trakcie całego życia, z takim rozpoznaniem co roku musi zmierzyć się dziesiątki tysięcy kobiet w Polsce. Szczęśliwie rozpoznanie mięśniaka, torbieli czy polipa to diagnoza, która z reguły wiąże się z dobrym rokowaniem i niewielkim ryzykiem dla zdrowia. Z drugiej strony, warto pamiętać, że nie każda zmiana wymaga pilnego leczenia operacyjnego, a jedynie częstszych kontroli i monitorowania w USG. Na koniec powrót do liczb- niewykluczone, że spotkacie się z taką diagnozą pod swoim adresem. W takiej sytuacji- głowa do góry! Dzięki odpowiedniej diagnostyce dowiecie się o tym odpowiednio szybko, a powrót do pełni zdrowia nastąpi szybciej niż się spodziewaliście!
