Zaburzenia gospodarki węglowodanów są najczęściej rozpoznawaną patologią w ciąży. W Europie rozpoznaje się ją u 13,7% kobiet w ciąży. Cukrzyca ciążowa jest zatem dużym problemem.
Wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) cukrzyca ciążowa (GDM) jest to zaburzona tolerancja węglowodanów, która u pacjentki po raz pierwszy została wykryta w czasie ciąży.
Czynniki Ryzyka
Czynnikami ryzyka hiperglikemii w ciąży są m.in.: ciąża po 35. roku życia, nadciśnienie tętnicze, nadwaga lub otyłość, rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2 (rodzice lub rodzeństwo), stwierdzana przed ciążą podwyższona glikemia na czczo lub upośledzona tolerancja glukozy, wielorództwo czy zespół policystycznych jajników.
Cukrzyca ciążowa może się jednak rozwinąć także u kobiet bez tzw. czynników ryzyka. U kobiet z GDM występuje zwykle łagodna hiperglikemia (podwyższony poziom glukozy we krwi), która nie daje żadnych objawów. Jeśli jednak stężenie cukru jest wysokie to występuje zwiększone pragnienie, oddawanie dużej ilości moczu, osłabienie i chudnięcie.
Konsekwencje
Podwyższone poziomy glukozy w ciąży zwiększają ryzyko powikłań u ciężarnej i rozwijającego się płodu oraz rzutują na dalszy rozwój dziecka. Jeśli hyperglikemia występuje w pierwszych tygodniach ciąży to rośnie niestety ryzyko poronień lub rozwoju wad rozwojowych u płodu.
Wysokie poziomy w późniejszych tygodniach prowadzą do nadmiernego przechodzenia glukozy przez łożysko do płodu (przekarmiania). Wynikiem tego jest nadmierne wzrastanie płodu (makrosomia). Makrosomia może prowadzić do dystocji barkowej oraz urazów okołoporodowych. W grupie noworodków z nadmierną urodzeniową masą ciała dochodzi często do licznych zaburzeń metabolicznych oraz większego ryzyka rozwoju chorób takich jak otyłość, cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia.
Diagnostyka
Wszystkie ciężarne powinny być diagnozowane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy, Wstępne oznaczenie stężenia glukozy na czczo celem diagnostyki w kierunku hiperglikemii ciążowej powinno być zlecone na początku ciąży, podczas pierwszej wizyty u ginekologa. U ciężarnych z grupy ryzyka należy od razu, już podczas pierwszej wizyty w czasie ciąży, zlecić wykonanie testu diagnostycznego -75 g OGTT (test doustnego obciążenia glukozą tzw. krzywa cukrowa). Jeśli nie stwierdzi się nieprawidłowych wartości glikemii, należy powtórzyć test diagnostyczny między 24.–28. tygodniem ciąży lub gdy wystąpią pierwsze objawy sugerujące cukrzycę.
Leczenie
Jeśli rozpoznanie zostanie cukrzyca ciążowa to zastosowanie odpowiedniej diety, aktywność fizyczna i kontrola masy ciała pomogą zapobiec powikłaniom.
Bardzo ważnym elementem leczenia cukrzycy ciążowej jest samokontrola glikemii– podstawowy sposób oceny kontroli metabolicznej. Wyniki pomiarów notuje się w dzienniczku samokontroli lub aplikacji w telefonie. Warto robić też notatki o potencjalnych przyczynach przekroczenia wartości i wyciągać wnioski.
Jeśli leczenie dietetyczne i aktywność fizyczna nie pozwalają na osiągnięcie prawidłowych poziomów glikemii to kolejnym krokiem jest włączenie insuliny. Leczenie insuliną budzi wiele obaw ale jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka i przebiegu ciąży. Nie szkodzi ani matce ani dziecku. Zalecaną metodą jest intensywna insulinoterapia metodą wielokrotnych wstrzyknięć lub za pomocą osobistej pompy insulinowej. Zapotrzebowanie na insulinę zmniejsza się gwałtownie po porodzie i u większości kobiet chorych na cukrzycę ciążową możliwe jest zaprzestanie podawania insuliny
Po porodzie u większości kobiet stężenia glukozy ulegają normalizacji. Około 6-12 tygodni po porodzie powinno się wykonać doustny test obciążenia glukozą (75 g glukozy). Co roku oznaczać glikemię na czczo. Przed planowaną kolejną ciążą należy wykonać test tolerancji glukozy (75 g OGTT). Przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem ryzyka jawnej cukrzycy w dalszych latach życia. Karmienie piersią powinno być szeroko propagowane i zalecane u kobiet z cukrzycą ciążową, o ile nie istnieją inne przeciwwskazania.
