Badanie morfologii krwi jest powszechnie zlecane, gdyż dostarcza wielu bardzo ważnych informacji o stanie zdrowia. Powinny je wykonywać okresowo również osoby, które czują się zdrowe.
Osoby dorosłe, zdrowe powinny wykonać morfologię krwi przynajmniej raz w roku, ale nie rzadziej niż raz na trzy lata, jeśli nie ma żadnych niepokojących objawów. Częściej badanie to wykonywane jest u dzieci oraz u osób, które mają rozpoznane różne choroby (w tym u osób z już leczonymi bądź wyleczonymi chorobami krwi), a także u pracowników narażonych na działanie czynników, które mogą uszkadzać układ krwiotwórczy.
Klucz do diagnostyki (nie tylko) chorób hematologicznych
Morfologia krwi obwodowej to rutynowe badanie ogólnie dostępne i może je zlecić lekarz każdej specjalności. Wynik badania uzyskiwany jest bardzo szybko, co ma istotne znaczenie w przypadkach stanów ostrych i w szpitalach, kiedy lekarz pilne potrzebuje informacji o parametrach krwi.
W diagnostyce laboratoryjnej istnieje niepisana zasada, że zaczynamy od badań podstawowych. W przypadku wyników nieprawidłowych diagnostykę rozszerza się o kolejne badania, coraz bardziej specjalistyczne. Ma to na celu uzyskanie prawidłowego rozpoznania i podjęcie właściwego leczenia.
Obecnie stosowane analizatory hematologiczne są aparatami zaawansowanymi technologicznie – umożliwiają bardzo precyzyjne pomiary wszystkich parametrów, które składają się na wynik morfologii krwi. Diagnosta laboratoryjny ma z analizatora więcej informacji niż na wydanym wyniku i w przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości podejmuje decyzję o dodatkowej ocenie preparatu mikroskopowego.
Podstawowe badanie polega na określeniu liczby komórek krwi: krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Oznaczane są też: stężenie hemoglobiny, wartość hematokrytu i inne ważne wskaźniki dotyczące komórek wszystkich trzech układów: czerwono- i białokrwinkowego oraz płytek krwi. Ważna jest także ocena kształtu i wielkości krwinek, a w przypadku krwinek białych (leukocytów), również ilościowy i procentowy udział poszczególnych ich populacji (granulocyty, limfocyty, monocyty, kwaso- i zasadochłonne). Zmiany tych parametrów mogą być związane z chorobami krwi – niedokrwistości, białaczki, choroby rozrostowe oraz z infekcjami, nowotworami, pasożytami i alergiami.
Cenna diagnostyka poszerzona
Niepokojące może być zarówno podwyższenie, jak i obniżenie wartości badanych składników krwi. Dalsza diagnostyka zależy od tego, w którym układzie krwi będą obserwowane zmiany. Jeśli będą dotyczyły układu czerwonokrwinkowego i podejrzewana jest niedokrwistość mikrocytarna, oznaczane jest stężenie żelaza, które różni się zależnie od pory dnia – najwyższe jest rano, najniższe wieczorem. W badaniach poszerzonych oceniających gospodarkę żelazem oznaczane są dwa białka: ferrytyna, która stanowi magazyn żelaza uwalnianego do krążenia i transferyna, główny transporter żelaza oraz stopień wysycenia transferyny żelazem, a także tzw. utajoną i całkowitą zdolność wiązania żelaza (UIBC i TIBC). Parametrami badanymi są też witamina B12 i kwas foliowy, które są markerami niedokrwistości makrocytarnej. W przypadku krwinek białych ważne są ich liczba i zmiany w odsetkach populacji leukocytów. Do krwi obwodowej nie powinny przedostawać się ze szpiku kostnego niedojrzałe komórki krwi. Jeśli będą obecne we krwi, zlecone zostaną biopsja szpiku kostnego i ocena pobranych komórek oraz inne wysokospecjalistyczne badania, np. ocena immunofenotypu krwinek lub badania molekularne dla wykrycia ewentualnych mutacji. Zaburzenia układu płytkowego ujawniają się jako nadpłytkowość, obserwowana w chorobach nowotworowych, może być także spowodowana mutacją genetyczną, lub małopłytkowość w wyniku m.in. obecności autoprzeciwciał, po niektórych lekach, w innych chorobach krwi (białaczki), w chorobach wątroby i śledziony, w infekcjach, a także w ciąży.
Pamiętajmy: często rozpoznanie stanów chorobowych jest przypadkowe, np. przy wykonywaniu badań okresowych pracownika czy w ramach badań profilaktycznych, nie należy bagatelizować żadnych zmian, które dotyczą składników krwi. Nawet, jeśli są one niewielkie i czujemy się zupełnie zdrowi, powinniśmy wynik badania bezwzględnie pokazać lekarzowi, który zdecyduje o ewentualnym wykonaniu dodatkowych analiz laboratoryjnych.
