Kobiety w ciąży mogą szczepić się przeciw grypie w każdym trymestrze – jest to bezpieczne zarówno dla przyszłej matki, jak i dla rozwijającego się w jej łonie dziecka. To wyjątek, ponieważ zwykle w początkowym okresie ciąży nie stosuje się szczepień.
Kobiety w ciąży nie są wolne od ryzyka zakażenia grypą. Ponieważ ciąża jest rodzajem stanu immunosupresji – co wynika z konieczności ochrony płodu przed działaniem układu odpornościowego matki – dlatego ryzyko zakażenia grypą u kobiety ciężarnej jest wyższe (mniej więcej dwukrotnie) w porównaniu do kobiet, które nie są w ciąży. Ponadto u kobiet ciężarnych w porównaniu do kobiet niebędących w ciąży rośnie też o około 60% ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia grypowego, a co za tym idzie – ryzyko hospitalizacji, powikłań i zgonu z powodu grypy. Istotne jest, że ciąża stanowi poważniejszy element ryzyka ciężkiego przebiegu grypy u kobiet niż uchodzące za bardzo poważne czynniki choroby takie, jak otyłość, cukrzyca czy niewydolność serca.
Poważne konsekwencje dla dwojga
Grypa może nieść poważne następstwa nie tylko dla kobiety w ciąży, ale również dla rozwijającego się dziecka. Choroba może bowiem zwiększać ryzyko porodu przedwczesnego i poronienia, wiąże się z ryzykiem urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową, może doprowadzić do urodzenia martwego płodu, znacząco zwiększa ryzyko zgonu dziecka w okresie wczesnonoworodkowym (mniej więcej 3-5 razy) i dwukrotnie podnosi ryzyko cięcia cesarskiego. Wprawdzie grypa nie ma działania teratogennego, ale gorączka – jeśli wystąpi w ciąży – może nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne dla dziecka, gdyż zwiększa, na przykład, ryzyko porażenia mózgowego czy encefalopatii poporodowej.
Ryzyka związane z infekcją grypową u ciężarnej są więc bardzo poważne. Żeby zapobiegać zakażeniu wirusem grypy, stosujemy szczepienia. Istnieją szczepionki przeciw grypie podawane iniekcyjnie oraz donosowe, jednak te drugie zawierają żywe wirusy i nie powinny być podawane kobietom w ciąży.
Szczepić się. Ale kiedy?
Szczepienia dla kobiet w ciąży są bezpłatne – refundowane przez NFZ. O skierowanie na nie przyszła matka może poprosić swojego lekarza POZ lub ginekologa położnika. Najlepiej zaszczepić się, kiedy trwa sezon na szczepienia przeciw grypie, Jeśli kobieta planuje ciążę i może się zaszczepić, to powinna poddać się szczepieniu jeszcze przed poczęciem dziecka. Natomiast jeśli nie była zaszczepiona, a zaszła w ciążę, to powinna się zaszczepić niezwłocznie, ponieważ ochronę zyskuje ona i jej dziecko – wytworzone przez ciężarną przeciwciała będą przenikać przez łożysko i chronić przed grypą dziecko w łonie oraz przez pierwsze 6 miesięcy po urodzeniu. Warto w tym miejscu przypomnieć, że dzieci możemy szczepić przeciw grypie dopiero od 6. miesiąca życia.
Szczepionki przeciwgrypowe są dostępne przeważnie między wrześniem a kwietniem następnego roku. Jeśli kobieta zaszczepiła się zimą lub na wiosnę, a potem zaszła w ciążę, powinna się zaszczepić także w kolejnym sezonie.
Nieszczepienie w drodze wyjątku
Działania niepożądane po podaniu szczepionki najczęściej mają charakter miejscowy – może boleć w miejscu ukłucia, a czasami pojawiają się obrzęk i bolesność. Znacznie rzadziej występuje krótkotrwałe podwyższenie temperatury ciała i ogólne rozbicie – to zdarza się u ciężarnych tak samo często, jak u kobiet, które nie są w ciąży. Przeciwwskazanie do szczepienia jest właściwie jedno – choroba gorączkowa. Jeśli mamy ostrą infekcję, gorączkujemy, to nie należy się szczepić. Bezwzględne przeciwwskazanie to przebycie wstrząsu anafilaktycznego po szczepionce w przeszłości. U niektórych kobiet notuje się zwiększone ryzyko anafilaksji po szczepionce; jeśli to wynika z wywiadu, trzeba zachować szczególną ostrożność. Szczepienie przeciw grypie można wykonać jednocześnie ze szczepieniem przeciw wirusowi SARS-CoV-2, podając każdą szczepionkę do innego ramienia.
