Jeżeli pacjent ma wysoką świadomość swojej roli w procesie terapeutycznym, przestrzega zaleceń lekarza, to droga od choroby do zdrowienia będzie krótsza i mniej odczuwalna dla chorego.
Bardzo często informacje, które docierają do pacjentów na temat ich praw, są niewystarczające. Tymczasem istnieje silna zależność między znajomością praw przez pacjenta a jakością komunikacji i relacji między pacjentem i lekarzem.
Zaangażowani i aktywni
Dobre rozumienie przez pacjentów swoich praw i miejsca zajmowanego w systemie ochrony zdrowia tworzy przestrzeń do podmiotowej i partnerskiej relacji na linii pacjent – lekarz. Istnieją dwa kluczowe aspekty z tym związane: pierwszy odnosi się do niewystarczającej edukacji i małej wiedzy pacjentów na temat przysługujących im praw i roli, jaką odgrywają w procesie terapeutycznym, a drugi dotyczy indywidualnego podejścia pacjenta do procesu terapeutycznego. Pacjent świadomy swoich praw jest bardziej zainteresowany przebiegiem procesu terapeutycznego, a co za tym idzie – może stać się bardziej aktywnym uczestnikiem leczenia. Jednak nie każdy pacjent bierze swój los w swoje ręce i aktywnie uczestniczy w procesie terapeutycznym. Istnieje wielu pacjentów odczuwających potrzebę bycia zaopiekowanymi; są biernymi odbiorcami usług zapewnianych przez system opieki zdrowotnej i oczywiście mają oni całkowite prawo tego od systemu wymagać.
Praktyka pokazuje, że pacjenci, którzy są najsilniej zaangażowani w budowanie swojej świadomości na temat przysługujących im praw, należą do trzech grup. Są tu osoby zmagające się z chorobami przewlekłymi, gdyż muszą nauczyć się radzić sobie z dotykającym je schorzeniem. Przykładem są pacjenci z HIV – to grupa, która dobrze współpracuje z lekarzami. W zarządzanie własnym zdrowiem mocno zaangażowane są też osoby młode, które nagle zachorowały, np. na cukrzycę typu 1. Są wreszcie i pacjenci onkologiczni, ale ponieważ to bardzo zróżnicowana wiekowo grupa, stopień współpracy z lekarzami u tych pacjentów jest różny.
Pacjent świadomy i rozsądny
Droga do zdrowienia i przebieg procesu terapeutycznego zależą w dużej mierze od dobrej relacji na linii lekarz – pacjent, opartej na obustronnym zaufaniu. Relację tę buduje się od pierwszego kontaktu pacjenta z lekarzem, a jej podstawę stanowi właściwa i klarowna komunikacja między stronami uczestniczącymi w procesie leczenia.
Pacjent ma m.in. prawo do informacji i do współdecydowania o rodzaju i zakresie prowadzonej terapii. Dlatego nie powinien bać się zadawać pytań personelowi medycznemu i – również – szukać samodzielnie informacji, korzystając jednak z rzetelnych źródeł. Nie powinien też mieć obaw przed podejmowaniem dyskusji z lekarzem na tematy, które wzbudzają jego wątpliwości.
Należy też podkreślić, że pacjent zawsze ma prawo do zasięgnięcia opinii innego lekarza, jeżeli nie zgadza się z opinią pierwszego specjalisty, ale przestrzegam przed podejmowaniem decyzji, które są niezgodne ze wskazówkami lekarza. Jest bowiem obecnie wśród pacjentów taki trend, że szukają oni informacji w różnych źródłach i zdarza się, że odchodzą od zaleceń terapeutycznych. Tymczasem pacjent powinien być w procesie swojego leczenia uczestnikiem świadomym i aktywnym, ale także rozsądnym.
