Skórę od momentu napromieniania trzeba traktować jak atopową, czyli mocno wrażliwą Bardzo ważne jest utrzymywanie takiej skóry w czystości – chorym trzeba o tym mówić, gdyż do niedawna pokutowało przekonanie, że skóry napromienionej się nie myje. To bzdura.
Skórne odczyny popromienne powstają po radioterapii zawsze. Stopień ich nasilenia zależy od indywidualnych cech organizmu chorego, lokalizacji nowotworu, obszaru poddanego radioterapii i dawki napromieniania oraz od strategii leczenia.
Skórę po napromienieniu trzeba myć!
Jest bardzo dużo rekomendacji światowych, informacji z badań klinicznych, które potwierdzają, że skóra po napromienieniu powinna być 2 razy w ciągu dnia – rano i wieczorem – myta szarym mydłem albo płynami aptecznymi o kwaśnym pH. Najlepiej myć ją dłońmi, gdyż są najbardziej delikatne. Nie należy do mycia używać ręczników czy gazików – są szorstkie i mogą bardzo wrażliwą skórę podrażnić lub uszkodzić. Myjemy dłońmi, obmywamy ciepłą, wcześniej przegotowaną wodą i – co bardzo ważne – osuszamy ręcznikami jednorazowymi, delikatnie dotykając skórę, ale nie pocierając jej.
Kiedy pielęgnacja skóry po napromienianiu przechodzi w leczenie…
Skórę z I i II stopniem odczynu popromiennego pielęgnujemy; służy to również profilaktyce powstania nasilonych odczynów popromiennych. Kiedy pojawia się III stopień odczynu popromiennego, zaczynamy mówić o leczeniu.
Istotne jest, aby do pielęgnacji stosować emolienty. Produkty te zawierają ceramidy, składniki odbudowujące warstwę lipidową naskórka oraz substancje działające przeciwzapalnie – bo istotą odczynów popromiennych jest zapalenie. Mamy na rynku preparaty do pielęgnacji skóry po napromienieniu zawierające substancje działające przeciwzapalnie np. ektoinę, W ostatnim czasie pojawiły się publikacje na temat przeciwzapalnego działania ektoiny, co znalazło już szerokie zastosowanie np. w okulistyce.
Emolienty powinno się stosować od pierwszego dnia napromieniania, początkowo dwukrotnie w ciągu dnia – rano i wieczorem, po uprzednim umyciu i delikatnym osuszeniu skóry. Produkty pielęgnacyjne powinny mieć lekką konsystencję – emulsji lub kremu; nie może ona być zbyt tłusta. W ostatnim czasie dużą rolę zaczynają odgrywać preparaty w sprayu. Kończymy teraz badanie takiego środka – może on być przełomem w profilaktyce powstawania nasilonego odczynu popromiennego. Stosowany od momentu rozpoczęcia napromieniania faktycznie opóźnia wystąpienie nasilonych odczynów popromiennych, które zaczynają już niepokoić, czyli III stopnia.
Pacjenci z odczynami w stopniu III i IV zdecydowanie powinni być pod opieką wykwalifikowanego zespołu pielęgniarsko-lekarskiego. Wdraża się wówczas stosowanie preparatów działających przeciwbakteryjnie w postaci sprayu, kremu, maści. Do tej pory rekomendowano stosowanie produktów antyseptycznych zawierających octenidynę lub srebro, ale zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran i jego odpowiedników na świecie na pierwszym miejscu stawia się obecnie PHMB – poliheksanid. Działa on przeciwgrzybicznie i przeciwbakteryjnie oraz zmniejsza ból. Na rynku dostępne są preparaty z tą substancją, służące do zmywania skóry, jak i do leczenia oraz przemywania ran. Do chłodzenia i łagodzenia zmian popromiennych wykorzystuje się preparaty w postaci żelowej. Powodują one ściąganie skóry, dlatego trzeba na to nałożyć maść. Należy pamiętać, że preparaty pielęgnacyjne i lecznicze nakłada się na skórę po napromienianiu, nigdy przed nim,
Regeneracja skóry po napromienianiu i jej kondycjonowanie przed terapią
Pielęgnacja i leczenie są ważne, ponieważ jeżeli jest przerwana ciągłość naskórka i pojawiają się nadkażenia bakteryjne czy grzybicze, to może dojść do zakażenia ogólnoustrojowego. Oprócz tego zmiany popromienne sprawiają pacjentom duży ból. Przy dobrze prowadzonym leczeniu III stopnia odczynu popromiennego bardzo szybko dochodzi do regeneracji naskórka. Ostatnio nie widuję prawie IV stopnia nasilenia, czyli owrzodzeń i martwicy,
Regenerację skóry po napromienianiu zaczyna się po wyleczeniu nasilonego odczynu popromiennego. Wykorzystuje się tu robione w aptekach na zamówienie tłuste maści z dużą zawartością witamin A i E, które odżywiają skórę, czy maść cholesterolową lub gotowe tłuste preparaty dla skór atopowych.
Warto pamiętać, że skórę można przygotować do radioterapii. Jej kondycjonowanie wiąże się ze stosowaniem na 2 tygodnie przed pierwszym napromienieniem zewnętrznie emolientów, a doustnie – preparatów cynku.
