W Polsce coraz więcej osób choruje na nadciśnienie tętnicze. Wiele z nich nawet nie zdaje sobie z tego sprawy. Zdarza się, że mimo rozpoznania często bagatelizuje problem, narażając się na poważne konsekwencje zdrowotne.
Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego niezależnie od wieku chorego nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się, jeśli średnie wartości ciśnienia tętniczego krwi wyliczone co najmniej z dwóch pomiarów dokonanych podczas co najmniej dwóch różnych wizyt, są równe lub wyższe niż 140mmHg dla ciśnienia skurczowego i/lub 90mmHg dla rozkurczowego. W rzadkich przypadkach można rozpoznać nadciśnienie, jeśli średnie wartości ciśnienia wyliczone z dwóch pomiarów dokonanych podczas tylko jednej wizyty, są równe lub wyższe niż 180mmHg dla SBP i/lub 110mmHg dla DBP, po wykluczeniu czynników podwyższających wartości BP, jak na przykład ból lub stres. Najczęściej nadciśnienie przebiega bezobjawowo, a czasem kojarzone z wyższymi wartościami ciśnienia bóle lub zawroty głowy lub krwawienia z nosa są mało swoiste.
Nadciśnienie u seniorów
Naturalny przebieg choroby u seniorów jest podobny jak w wieku średnim, choć ryzyko rozwoju szkód jest nieco większe, gdyż niekorzystny wpływ podwyższonego ciśnienia nakłada się na zmiany związane z wiekiem lub innymi schorzeniami. W związku z tym szybciej dochodzi do dysfunkcji lewej komory, usztywnienia naczyń i miażdżycy, zaburzeń rytmu serca, niewydolności nerek lub udaru mózgu. Co więcej, u osób starszych częściej niż młodszych obserwujemy wahania ciśnienia wywołane zmianą pozycji lub stresem.
Czynniki odpowiadające za nadciśnienie
Starzenie prowadzi do przebudowy ścian naczyń tętniczych, zmniejsza się ilość elastycznych włókien, zaburzony jest ich układ i stopniowo są one zastępowane przez włókna kolagenowe. Owocuje to wzrostem sztywności tętnic, prowadzącym do wzrostu wartości ciśnienia skurczowego, jako wyniku większej szybkości fali tętna. Wraz z wiekiem zaburzeniu ulega równowaga pomiędzy wazokonstyktorami (endotelina, norepinefryna) a wazodylatatorami (m.in tlenek azotu). Dodatkowo nasilająca się insulinooporność sprzyja również procesowi wzrostu sztywności tętnic. Ponadto wzrasta aktywność układu współczulnego a obniżeniu ulega aktywność baroreceptorów, co powoduje zaburzenia mechanizmów stabilizujących ciśnienie, zwiększają się wahania BP. Redukcja ilości czynnych nefronów pociąga za sobą obniżoną zdolność wydalania sodu i wzrost sodowrażliwości. Częstość występowania nadciśnienia wtórnego wśród chorych w wieku podeszłym rośnie szczególnie często, w wyniku niewydolności nerek, niedoczynności tarczycy oraz zwężenia tętnic nerkowych, a niedocenianą przyczyną rozwoju wtórnego nadciśnienia tętniczego oraz złej kontroli BP bywa też obturacyjny bezdech senny. Leki stosowane z innych przyczyn, jak niesteroidowe przeciwzapalne, glikokortykosteroidy, leki przeciwdepresyjne lub immunosupresyjne mogą podnosić ciśnienie tętnicze.
Leczenie
Wiek chorych nie wpływa w sposób istotny na zalecenia odnośnie podstawowej diagnostyki i oceny stopnia zaawansowania choroby. Jako specyficzne chciałbym podkreślić zalecenie przeprowadzania próby ortostatycznej w przypadku rozpoczynania lub zmiany leczenia oraz raz w roku oceny geriatrycznej w postaci oceny funkcji poznawczych, zdolności do samoobsługi i obecności depresji. Ponadto, w każdym przypadku, przed podjęciem decyzji o leczeniu należy uwzględnić choroby towarzyszące, sprawność fizyczną i intelektualną, dotychczasowe leczenie i oczekiwany czas życia. Czynnikiem ograniczającym wybór leków są także możliwości finansowe pacjenta, a schemat leczenia uwzględniać musi zdolność do współpracy i możliwości poznawcze chorego oraz możliwości opiekunów
Powikłania
Leczenie nadciśnienia tętniczego u seniorów wymaga ostrożności z uwagi na opisaną specyfikę choroby. Ze względu na fakt, że populacja osób starszych jest bardzo niejednorodna, ważna jest indywidualizacja podejścia i podejmowanie decyzji terapeutycznych w oparciu o całościowy obraz pacjenta. W leczeniu preferowana jest zasada rozpoczynania od małych dawek preparatów hipotensyjnych, a w razie braku efektów dodanie terapeutyku z innej grupy, również w małej dawce. Podawanie preparatów długodziałających umożliwia zmniejszenie liczby tabletek przyjmowanych przez chorego oraz zapewnia równomierne obniżenie ciśnienia tętniczego utrzymujące się przez całą dobę. Warto także promować modyfikację stylu życia oraz nawyków żywieniowych, gdyż ich wpływ na wartości BP w populacji osób starszych jest znaczny. Cel terapeutyczny powinien uwzględniać wartości wyjściowe ciśnienia, stan zdrowia i sprawność pacjenta, oczekiwaną długość życia, a także tolerancję niższych wartości ciśnienia. Dla osób starszych sprawnych rekomenduje się wartości około 130-150mmHg, natomiast dla osób z zespołem frailty i ograniczoną dalszą długością życia około 150 mmHg.
