Starszy wiek zwiększa ryzyko zachorowania na zapalenia płuc wywołane przez zakażenie pneumokokami i ryzyko ciężkiego przebiegu choroby oraz wystąpienia poważnych powikłań, także tych, które mogą pojawić się jeszcze po pewnym czasie od zakończeniu infekcji.
Zapalenie płuc prowadzi do hospitalizacji 1,6% dorosłych, szczególnie osób powyżej 65. roku życia. Sprawcami tych infekcji są między innymi bakterie – na przykład pneumokoki. Pneumokoki, czyli dwoinki zapalenia płuc, to powszechnie występujące bakterie, które dobrze czują się w temperaturze pokojowej. Należą do grupy drobnoustrojów, które najczęściej wywołują pozaszpitalne zapalenie płuc. To niebezpieczna choroba, która co roku powoduje zgon wielu osób. Najbardziej narażonymi na zakażenie pneumokokami są dzieci do 2. roku życia i seniorzy. Dzieci są też bardzo często nosicielami pneumokoków, ale nie chorują tak intensywnie, jak starsi. Małe wnuki, które chodzą do żłobka czy do przedszkola, stanowią jednak dodatkowy czynnik ryzyka dla przeniesienia takiego zakażenia na osobę starszą. Uwagę trzeba też zwrócić na fakt, że – zwłaszcza u starszych pacjentów – często przy infekcjach wirusowych zdarzają się powikłania bakteryjne. Zatem, na przykład, infekcja wirusem grypy toruje drogę do nadkażenia bakteryjnego, między innymi pneumokokami.
Groźne zapalenia płuc
Pneumokokowe zapalenie płuc może mieć przebieg różny, włącznie z rozwojem powikłań. Im bardziej powikłane zapalenie płuc, tym gorsze rokowania dla seniorów. Statystyki nie pozostawiają tu złudzeń: w grupie najstarszych pacjentów, którzy wymagają hospitalizacji z powodu pneumokokowego zapalenia płuc w postaci inwazyjnej (w tej postaci choroby bakterie pojawiają się we krwi), niestety, nawet połowa chorych umiera. Inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP) wiąże się również z zapaleniem opon mózgowych i posocznicą.
Należy pamiętać, że jednymi z poważnych czynników ryzyka, jeśli chodzi o zakażenia pneumokokami i powstanie powikłań wynikających z tej infekcji, są w przypadku seniorów choroby przewlekłe, dlatego warto dbać o to, żeby schorzenia te były dobrze kontrolowane. Pacjent z zaostrzeniem, na przykład, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, czy pacjent z niekontrolowaną cukrzycą zawsze będzie miał większe ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji, niezależnie od innych czynników.
Profilaktyka o każdej porze roku
Zachęcam wszystkich seniorów do zdrowego stylu życia, utrzymania aktywności ruchowej, która mobilizuje układ immunologiczny do prawidłowego funkcjonowania i do zdrowego żywienia, które również ma wpływ na odporność. Zakażeniu pneumokokami zapobiega się też przez unikanie kontaktu z osobami zainfekowanymi, ograniczenie spotkań z wnukami w okresie nasilonego ryzyka infekcyjnego, zachowanie higieny na właściwym poziomie.
Dla seniorów od wielu już lat są także dostępne szczepionki przeciw pneumokokom. Obecnie w Polsce mamy trzy ich rodzaje, Jedna z tych szczepionek jest dostępna bezpłatnie dla pacjentów po 65. roku życia z chorobami przewlekłymi. Wystarczy iść do lekarza, uzyskać receptę senioralną i na jej podstawie można tę szczepionkę nabyć za darmo.
Szczepienie przeciw pneumokokom zasadniczo wykonuje się tylko raz i nie trzeba go powtarzać co roku, jak ma to miejsce przy niektórych innych szczepieniach. Zdarzają się wyjątki od tej sytuacji, ale lekarz, na przykład lekarz rodzinny, może tak dobrać postępowanie w zakresie szczepień, żeby optymalnie pacjenta zabezpieczyć.
Nabycie odporności na całe życie po jednorazowym szczepieniu to bardzo wygodne rozwiązanie. Podobnie jak możliwość zaszczepienia się przeciw wirusowi grypy podczas tej samej wizyty, w czasie której szczepi się przeciw pneumokokom. Równoczasowe podanie obu tych szczepionek jest bezpieczne i stanowi rekomendowane postępowanie, także w starszych grupach wiekowych, gdyż – jak wspomniałem – wirus grypy może otwierać furtkę do nadkażeń bakteryjnych.
Kolejną dobrą wiadomością dla pacjentów senioralnych jest, że u nich rzadziej niż w grupach młodszych zdarzają się jakiekolwiek odczyny po szczepieniu przeciw pneumokokom, również jeśli chodzi o wystąpienie stanu podgorączkowego czy uczucia rozbicia.
Przeciw pneumokokom szczepić się można w dowolnej porze roku; jeśli spina się to z innymi szczepieniami, na przykład przeciw grypie, wystarczy raz przyjść na początku sezonu infekcyjnego – około września czy października – i zaszczepić się na jednej wizycie.
