- Co to jest cukrzyca ciężarnych, zwana też cukrzycą ciążową?
Cukrzyca ciężarnych (Gestational Diabetes Mellitus) jest to zaburzona tolerancja węglowodanów, która po raz pierwszy rozwinęła się w ciąży, lub po raz pierwszy została w czasie ciąży wykryta. Przyczyną tych zaburzeń jest narastająca podczas ciąży insulinooporność, wywołana działaniem hormonów wytwarzanych przez rosnące łożysko.
- Jak rozpoznajemy cukrzycę ciężarnych?
Cukrzyca ciężarnych najczęściej nie daje żadnych objawów. Gdyby nie algorytm profilaktyczny- prawdopodobnie pozostałaby niewykryta do końca ciąży.
Algorytm wykrycia cukrzycy ciążowej obejmuje obowiązkowy w Polsce test doustnego obciążenia glukozą (ang. oral glucose tolerance test, OGTT) przeprowadzany normalnie w 24-28 tygodniu ciąży lub najszybciej jak to możliwe, jeżeli ciężarna należy do grupy ryzyka – jeżeli jej wyniki OGTT są prawidłowe, to badanie powtarza się w 24-28 tygodniu ciąży, tak jak u ciężarnych spoza grupy ryzyka
<92 mg/dl – wynik prawidłowy, można przejść do etapu drugiego
≥92 mg/dl – wynik nieprawidłowy, stwierdzona cukrzyca ciążowa (GDM)
etap drugi:
po 1 godzinie ≥180 mg/dl – wynik nieprawidłowy, stwierdzona cukrzyca ciążowa (GDM)
po 2 godzinie ≥153 mg/dl – wynik nieprawidłowy, stwierdzona cukrzyca ciążowa (GDM)
- Jakie są normy poziomu cukru w samokontroli na glukometrze dla kobiet w ciąży?
Normy w samokontroli na glukometrze dla kobiet w ciąży są inne niż u osób niebędących w ciąży i na czczo wynoszą 70-90 mg/dl, natomiast GODZINĘ po posiłku (liczoną od pierwszego kęsa) 90-140 mg/dl.
- Dlaczego normy poziomu cukru we krwi w ciąży są inne niż u pozostałych pacjentów?
Normy dla kobiet w ciąży wynikają z ustaleń wypracowanych na podstawie badań HAPO (Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcome) w których uczestniczyły 23 316 kobiety ciężarne, ustalono, że już przy średniej dobowej glikemii przekraczającej 100 mg/dl wzrasta ryzyko makrosomii u dziecka (dziecko o wadze urodzeniowej ponad 4000 g). Natomiast przy średniej dobowej glikemii przekraczającej 130 mg/dl ryzyko makrosomii wrasta 2x !!!
- Dlaczego pomiar na glukometrze różni się od pomiaru z krwi żylnej?
Stężenie glukozy we krwi włośniczkowej jest na czczo średnio o 5% WYŻSZE niż we krwi żylnej, a po posiłku ta różnica zwiększa się do 10–15%. Wynika to z fizjologicznej różnicy w stężeniu glukozy we krwi żylnej i włośniczkowej.
Dla celów diagnostycznych – badań przesiewowych i rozpoznawania cukrzycy oraz stanów przedcukrzycowych – stężenie glukozy należy oznaczać w osoczu krwi żylnej (dlatego doustny test tolerancji glukozy wykonuje się wyłącznie w osoczu krwi żylnej)
- Dlaczego mój cukier na czczo jest wysoki, skoro dokładnie przestrzegam diety cukrzycowej?
W trakcie ciąży tolerancja glukozy jest zmienna. Na początku ciąży jest normalna, wrażliwość na insulinę wręcz zwiększona, produkcja glukozy przez wątrobę jak przed ciążą. Ale w trakcie przebiegu ciąży to się zmienia. W III trymestrze ciąży w wątrobie ciężarnej powstaje o 30% więcej cukru, co jest szczególnie widoczne na czczo, po przerwie nocnej. Również stężenie insuliny na czczo u kobiety ciężarnej zwiększa się. Dlaczego? Gdyż rozwija się insulinooporność wątroby na insulinę, jest to szczególnie nasilone u kobiet otyłych. Odpowiedzialne są za to głównie hormony wytwarzane przez łożysko (laktogen łożyskowy, progesteron).
- Jak często jest konieczne stosowanie insuliny u pacjentek z cukrzycą ciężarnych?
Najczęściej wyrównanie cukrzycy udaje się uzyskać przy pomocy diety i wysiłku fizycznego (tak, tak, przy braku przeciwwskazań ciężarna powinna „ruszać się” codziennie minimum 30 minut!). Jednakże jeśli cukry nadal są nieprawidłowe (na czczo, ilość nieprawidłowych >92 mg/dl musi przekraczać 30% wszystkich pomiarów) wtedy należy zastosować insulinę. Taka sytuacja dotyczy 20-40% pacjentek z cukrzycą ciężarnych.
- Jak sobie radzić po porodzie?
Po urodzeniu łożyska gwałtownie zmniejsza się zapotrzebowanie na insulinę, spada poziom cukru i wzrasta insulinowrażliwość. Dlatego od razu po porodzie zalecamy odstawić insulinę, ale nadal stosować dietę i kontrolować cukry jeszcze przez tydzień lub dwa. Co ważne, zmieniają się normy- po porodzie są takie same jak dla ogólnej populacji. Na czczo w samokontroli poziom cukru nie powinien przekraczać 100 mg/dl a 2 GODZINY po posiłku- 140 mg/dl. Jeśli wyniki mieszczą się normie- odstawiamy pomiary na glukometrze, jeśli nie, należy pilnie skontaktować się z Waszym diabetologiem w celu ustalenia dalszego leczenia. W 6-12 tygodniu połogu należy ponownie wykonać OGTT- tym razem dwupunktowy na czczo i po 2h. W trakcie testu siedzisz spokojnie, dziecko zostaje w domu, nie nosisz i nie karmisz piersią. Normy są takie jak dla wszystkich, czyli na czczo <100 mg/dl a po2 h <140 mg/dl. Jeśli wynik testu jest nieprawidłowy, należy rozpoznać cukrzycę lub stan przedcukrzycowy i rozpocząć leczenie.
- Czy cukrzyca już mi „zostanie” po porodzie?
W krótkim czasie po porodzie u 70-80% kobiet z GDM następuje normalizacja glikemii. Dotyczy to nawet tych kobiet, które stosowały insulinę (GDM2).
Wykazano, że około 6 tygodnia po porodzie 10-15% kobiet miało utrzymujące się zaburzenia gospodarki węglowodanowej, z czego 1,3 % miało cukrzycę typu 2, a stany przedcukrzycowe razem około 9-10%. Co wtedy? Należy ponownie wprowadzić dietę i pomiary cukru na glukometrze, być aktywną fizycznie na miarę swoich możliwości. Jeśli mimo przestrzegania tych zaleceń poziom cukru będzie przekraczać 100 mg/dl a 2 GODZINY po posiłku- 140 mg/dl, od około 6 miesiąca po porodzie należy zacząć farmakoterapię, preferowana jest metformina. Leczenie można rozpocząć wcześniej, jeśli mama nie karmi piersią.
- Co zrobić, żeby nie przeoczyć problemu cukrzycy typu 2
Cukrzyca t 2 rozwija się podstępnie, może nie być żadnych objawów. W krajach europejskich w ciągu 5-10 lat po porodzie cukrzycę typu 2 rozwija 9-43% kobiet! Dlatego jeśli miałaś cukrzycę ciążową, pamiętaj aby chociaż 1x w roku wykonać badanie cukru we krwi. Najlepiej przez pobranie krwi z żyły, gdyż taki pomiar jest dokładniejszy niż pomiar na glukometrze. Unikniesz w ten sposób zaskoczenia rozpoznaniem cukrzycy t2 po kilku latach. Dzięki systematycznej kontroli unikniesz ryzyka hiperglikemii w kolejnej ciąży, w okresie koncepcyjnym i organogenezy, stwarza istotne zagrożenie wystąpieniem wad rozwojowych u dziecka.
Kobiety z cukrzycą ujawniająca się w okresie ciąży obarczone są również wysokim ryzykiem, określanym na 30-84% wystąpienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej w kolejnej ciąży, co w przypadku obecności nawet łagodnej hiperglikemii w okresie koncepcyjnym i organogenezy, stwarza istotne zagrożenie wystąpieniem wad rozwojowych u dziecka.
