Wytyczne europejskie zalecają wykonanie diagnostyki genetycznej jak najszybciej – na etapie rozpoznawania nowotworu. Dotyczy to także nowotworów dróg żółciowych (cholangiocarcinoma, CCA).
Badania genetyczne, wykorzystują informacje zawarte w genach do poznania procesu nowotworowego. Wynik tych badań jest podstawą kwalifikacji do odpowiedniej terapii celowanej bądź służy do oceny predyspozycji do zachorowania na nowotwór.
Od niedawna w Polsce możemy wykorzystywać na co dzień u pacjentów z CCA standard europejski, bo wcześniej diagnostyka genetyczna u takich pacjentów nie była w Polsce refundowana.
Diagnostyka genetyczna także w nowotworach dróg żółciowych
Badania genetyczne wykonujemy technikami biologii molekularnej. W onkologii bada się predyspozycje do zachorowania na konkretny nowotwór uwarunkowany genetycznie poprzez analizę DNA komórek jądrzastych (czyli posiadających jądro komórkowe), które znajdują się w pobranej próbce krwi obwodowej. Od ok. 20 lat w onkologii wykorzystuje się również genetykę zmian somatycznych, czyli mutacji genetycznych, które występują wyłącznie w komórkach nowotworowych. Mutacje te powstają w trakcie życia człowieka i nie są dziedziczone po rodzicach, ani przekazywane potomstwu. Materiałem badanym jest tu fragment tkanki zmienionej nowotworowo, bo jedynie tam występują wspomniane mutacje. Próbkę pozyskuje się poprzez biopsję lub w czasie zabiegu chirurgicznego. Pobrany materiał jest utrwalany do postaci tzw. bloczków parafinowych i oceniany przez patomorfologa, który sprawdza, czy w próbce są komórki nowotworowe. Jeśli są, wykonywane jest badanie występujących w nich zmian genetycznych. Ponieważ część nowotworów charakteryzuje się określonymi mutacjami, badanie takie umożliwia dokładne zweryfikowanie postaci nowotworu oraz jego podatność na leczenie celowane. Na podstawie uzyskanego wyniku można postawić rozpoznanie i dobrać właściwe leczenie onkologiczne.
Dzięki uzyskanym wynikom badań genetycznych można dobrać leczenie dopasowane do pacjenta, w tym – terapię celowaną. Możliwość taką mamy m.in. w nowotworach dróg żółciowych – szukamy tu mutacji w genach FGFR2, IDH1/2, NTRK ale i też innych. Jeżeli w markerze genetycznym (genie) w komórkach nowotworowych zmiana zostanie zidentyfikowana (dotyczy to, niestety, niewielkiej populacji pacjentów), wiemy, że możemy choremu podać konkretny lek, dedykowany do leczenia tej właśnie postaci nowotworu.
Badania genetyczne zmian somatycznych wykorzystuje się też do monitorowania postępu terapii. Możemy dzięki nim zidentyfikować mutację powstałą w komórkach nowotworowych podczas leczenia konkretnym preparatem, powodującą uodpornienie się tych komórek na zastosowany lek, a następnie podać inny preparat, który będzie skutecznie działał, gdyż przełamie powstałą w nowotworze oporność na wcześniejszą terapię.
Cholangiocarcinoma – Badania genetyczne a terapia celowana
Badanie genetyczne jest w raku dróg żółciowych z jednej strony proste (bo szukamy określonego markera), a z drugiej strony – utrudnione, gdyż w tym markerze szukamy różnego rodzaju zaburzeń genetycznych. Wykorzystuje się do tego zaawansowane techniki biologii molekularnej, jak sekwencjonowanie następnej generacji (NGS), dzięki czemu można jednocześnie wykryć w materiale genetycznym (pozyskanym z tkanki nowotworowej) wszystkie istotne zmiany w genach FGFR2, IDH1, IDH2, BRAF, HER2, NTRK, RET, KRAS, BRCA1/2, PALB2, mające wpływ na dobór leku mogącego zadziałać na nowotwory warunkowane konkretną mutacją.
Rak dróg żółciowych rozpoznawany jest często w zaawansowanym stadium, gdzie trzeba działać szybko i efektywnie. Zatem wykonanie czasochłonnego badania genetycznego na początku diagnozowania umożliwia szybkie wdrożenie terapii lekiem celowanym – także w sytuacji, gdy po leczeniu standardowym nastąpi progresja choroby. Biorąc pod uwagę, że cholangiocarcinoma jest rzadko występującym nowotworem (zachorowalność to ok. 800 osób rocznie), przeprowadzenie badania genetycznego u pacjentów z podejrzeniem nowotworu dróg żółciowych nie stanowi wielkiego wyzwania finansowego i pod kątem zaplecza laboratoryjnego.
Od 1 lipca tego roku w Polsce pacjenci zyskali możliwość refundacji badań genetycznych w raku dróg żółciowych. To ważna zmiana, gdyż w naszym kraju wdrażane będą nowe programy lekowe z lekami, których użycie u danego pacjenta będzie warunkowane wynikiem badania genetycznego. W ramach badań finansowanych przez NFZ będzie też można poszukiwać w drogach żółciowych markerów genetycznych dla fuzji genu receptorowej kinazy tyrozynowej dla neurotrofin (NTRK) – dla chorych z tym typem nowotworu od dłuższego czasu dostępny jest program lekowy.
