Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to zapalna choroba dróg oddechowych (oskrzeli), którymi powietrze przemieszcza się między jamą ustną a płucami. Daje objawy ze strony oskrzeli, ale także płuc. Prawidłowo miąższ płuc jest zbudowany z wielu sprężystych pęcherzyków płucnych, które warunkują dobrą wymianę gazową. U chorych na POChP pęcherzyki te są niszczone przez proces zapalny, co prowadzi do rozedmy i zaburza wymianę gazową.
Przyczyną POChP nie tylko palenie
POChP przede wszystkim wywołana jest przez palenie – papierosów tradycyjnych i e-papierosów, czynne, jak i bierne. Inną przyczyną jest zanieczyszczenie powietrza – narażenie na pyły, dymy w miejscu zamieszkania czy w miejscu pracy. U niewielkiego odsetka osób z POChP (ok. 1%) choroba warunkowana jest genetycznie – płuca mogą ulec rozedmie, mimo że osoba ta nigdy nie paliła papierosów i nie była w istotny sposób narażona na czynniki sprawcze tego schorzenia.
Pierwszym objawem POChP jest kaszel. Umożliwia on odkrztuszenie wydzieliny, która powstaje w wyniku przewlekłego stanu zapalnego toczącego się w drogach oddechowych, a powodowanego ciągłym narażeniem ich komórek na substancje drażniące. Jeśli chory nie odkrztusi wydzieliny, obturuje (tj. zwęża) ona oskrzela – jest to tylko jeden z czynników zwężenia oskrzeli, wskutek czego choremu gorzej się oddycha i wykazuje on gorszą tolerancję na wysiłek. Wydzielina stanowi też pożywkę dla bakterii, dlatego osoby z POChP mogą mieć nawracające zapalenie oskrzeli czy płuc. Pacjenci chorują na nie częściej niż 1-2 razy w roku; zazwyczaj infekcjom towarzyszy świszczący oddech.
Drugi główny objaw tej przewlekłej choroby to pogarszająca się tolerancja wysiłku – zwykle pojawia się później od kaszlu i często niezauważalnie, bo stopniowo narasta w kolejnych latach choroby. Chory często nie zwraca na to uwagi, a pogarszającą się wydolność wysiłkową wyjaśnia wiekiem czy słabą kondycją fizyczną. Potencjalnym objawem POChP jest też nadmierne osłabienie, często tłumaczone trudnymi sytuacjami życiowymi czy stresem.
Do rozwoju POChP może dość już między 40-45. rokiem życia, więc jeśli ktoś jest w grupie ryzyka i w tym wieku, a pojawiają się kaszel i odkrztuszanie wydzieliny, może to wskazywać na początek POChP. W tej grupie wskazane jest wykonywanie spirometrii.
Leki na razie tylko objawowe
Jak najszybsze zdiagnozowanie jest ważne, ponieważ przewlekła obturacyjna choroba płuc może doprowadzić do zniszczenia płuc. Wcześnie postawiona diagnoza służy wczesnemu zatrzymaniu lub spowolnieniu postępu choroby, poprzez, przede wszystkim, zaprzestanie palenia i unikanie narażenia na pyły i dymy. Zapobiega to postępowi choroby już od wczesnego jej etapu. Ważne jest też podejmowanie przez chorego regularnej aktywności fizycznej i unikanie infekcji, w tym poprzez szczepienia. Pomocne są też ćwiczenia oddechowe, którymi również na co dzień można wspomagać oskrzela i płuca. W domu warto mieć oczyszczacz powietrza usuwający cząstki stałe.
POChP nie zawsze od razu leczy się farmakologicznie, gdyż chory może korzystać z wymienionych wyżej elementów terapii niefarmakologicznej. Jeśli wdrożone zostaną leki (w nowoczesnej formie – wziewne), ich zadaniem jest rozszerzanie oskrzeli, co zmniejsza objawy POChP. W pewnym stopniu leki mogą zapobiegać też zaostrzeniom choroby, dzięki czemu również spowalniają jej przebieg.
Obecnie przy POChP dostępne są tylko leki objawowe; nie ma na razie preparatów działających przyczynowo, ale rozwój farmakoterapii ukierunkowanych na tę chorobę jest obecnie bardzo dynamiczny i na horyzoncie pojawiają się leki działające na poszczególne szlaki zapalne powodujące uszkodzenia w drogach oddechowych.
W zaawansowanej chorobie lub jej zaostrzeniu wskazana może być tlenoterapia (tu muszą być spełnione kryteria kwalifikacji, zawsze pod kontrolą lekarza). Niewielka grupa pacjentów będzie mogła być kwalifikowana do przeszczepienia płuc.
Informacji o POChP można szukać u personelu medycznego, w materiałach drukowanych dostępnych w placówkach medycznych, w stowarzyszeniach zrzeszających osoby z tą chorobą. W internecie rzetelnych informacji dostarcza strona Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc (PTChP) czy Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP. Dobrym źródłem informacji są również konferencje dla pacjentów na temat POChP (najbliższa planowana jest w formie zdalnej w listopadzie 2025).
Mam nadzieję, że dostęp do informacji na temat POChP będzie się korzystnie zmieniać w najbliższym czasie. W listopadzie obchodzimy Światowy Dzień POChP – z tej okazji Polskie Towarzystwo Chorób Płuc i powołana z jego inicjatywy Polska Koalicja Zdrowe Płuca będą edukować społeczeństwo i lekarzy w kontekście tej choroby.
